Hai anh em họ Đỗ sinh ra tại Đồng Tháp, có cha là ông Đỗ Văn Nhân, Cử nhân triều Nguyễn. Nửa cuối TK XIX, trước cảnh nước mất, nhà tan, hai ông đã xuôi từ miệt Lai Vung (Đồng Tháp) về Cái Tàu (U Minh, Cà Mau) tập hợp Nghĩa quân, lãnh đạo nhân dân đứng lên chống Thực dân Pháp xâm lược (năm 1872).
Hai bậc tiền nhân đã chiêu mộ trên 300 Nghĩa binh lập Căn cứ địa trên sông Cái Tàu, kiểm soát một vùng rộng lớn từ Cái Tàu đến An Biên (Kiên Giang). Từ 1871 – 1875, dưới sự lãnh đạo của hai anh em, Nghĩa quân đã đánh thắng nhiều trận vang dội, thu giữ nhiều vũ khí của giặc, trong đó có đại bác. Đồng thời, tiêu diệt tên Ô-xan-giơ và tên Tri huyện lúc bấy giờ. Đây là hai tên cướp nước & bán nước đầu tiên bị tiêu diệt trên đất Cà Mau.
Năm 1875, Thực dân Pháp tăng cường truy lùng, tấn công vào căn cứ. Do chênh lệch về lực lượng, vũ khí & đạn dược, Nghĩa quân tan rã, hai vị lãnh đạo bị bắt. Ngày 03/08/1875 (ÂL), chúng đưa hai ông ra xử tử hình tại H.Châu Thành, T.Hà Tiên (nay thuộc T.Kiên Giang). Cảm phục trước tinh thần yêu nước của hai vị Anh hùng, nhân dân đã bí mật lấy xác của hai ông chôn tại Ấp Tân Yên, Làng An Xuyên, Huyện Châu Thành, Tỉnh Hà Tiên. Đến năm 1925, con cháu sợ thất lạc nên đã di táng phần mộ của hai ông về Xã An Trạch, Huyện Giá Rai, Tỉnh Bạc Liêu (nay là Xã Hòa Thành, TP Cà Mau) và duy trì việc thờ cúng tới ngày nay.
Ngày mùng 03/08 ÂL hàng năm là ngày giỗ chung của hai ông. Ngày 13/07/2016, Khu Tưởng Niệm Đỗ Thừa Luông – Đỗ Thừa Tự được xếp hạng Di Tích Lịch Sử cấp Tỉnh.
Hai ông còn được nhân dân tưởng nhớ qua câu hát:
“Cái Tàu có nhiều nhà quốc sự,
Đỗ Thừa Luông, Đỗ Thừa Tự với chú Lào Bang”.
Xem thêm Phóng sự ngắn “Anh hùng Đỗ Thừa Luông, Đỗ Thừa Tự – Sống mãi tinh thần yêu nước bất khuất” trong Bản tin Thời Sự 18h30 – 17/09/2023 của Đài PT-TH Cà Mau (CTV) tại đây.
Bài: Nhật Minh
Ảnh: Đài PTTH Cà Mau, Báo Cần Thơ Online
